Yoğun ekran maruziyeti çocukların dil gelişimini olumsuz etkileyebiliyor

Hastaneden yapılan açıklamaya göre, otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen, genetik ve biyolojik temellere dayanan nörogelişimsel bir farklılık olarak tanımlanıyor. Bilimsel araştırmalar ekran kullanımının otizme neden olmadığını ortaya koyarken, otizmin çevresel faktörlerden bağımsız şekilde ortaya çıktığı ifade ediliyor.

Açıklamada görüşlerine yer verilen Uzm. Dr. Pınar Balgöz Ergül, ekranın otizmi tetiklemediğine ya da neden olmadığına işaret ederek, “Yoğun ekran maruziyeti dil gelişiminde gecikme, sosyal becerilerin zayıflaması ve dikkat sorunlarına yol açabiliyor.” ifadelerini kullandı. Ergül, özellikle 0-3 yaş döneminde ekran karşısında çok zaman geçiren çocuklarda sözel iletişim ve kelime dağarcığı gelişiminin yavaşladığının altını çizerek, gerçek hayattaki etkileşim yerine ekran başında zaman geçirmenin göz teması ve duygu paylaşımı gibi sosyal becerilerin gelişimini sınırlayabileceğini vurguladı.

Sürekli hareketli ve hızlı içeriklere maruz kalmanın, dikkat süresinin kısalmasına yol açabileceği bilgisini de paylaşan Ergül, “Aşırı ekran kullanımına bağlı olarak çocuklarda konuşmama, göz teması kurmama, iletişime kapalı olma gibi otizm benzeri belirtiler, davranışlar görülebilir. Bu durum bazen aileler tarafından otizm sanılabilir, ancak ekrana bağlı bu belirtiler, ekran süresi azaltıldığında gerileyebilir.” değerlendirmesini yaptı. Ergül, kaliteli içerik seçimi ve aile içi iletişimin güçlendirilmesinin de büyük önem taşıdığını anlattı.

Çocuğun ekran başında geçirdiği zamanı yönetmenin önemine dikkati çeken Ergül, “Özellikle yoğun iş temposunda ekran, ebeveynler için kolaylık gibi görülebiliyor. Ancak doğru yönetilmediğinde ekran bağımlılığı çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilir.” şeklinde görüş belirtti. Ergül, 0-2 yaş döneminde ekran maruziyetinin tamamen engellenmesi gerektiğini, bu dönemde beyin gelişimi için en önemli kaynağın yüz yüze iletişim, oyun ve fiziksel etkileşim olduğunu ifade etti. Günlük ekran süresinin 2–6 yaş arasında 30-60 dakikayı aşmaması gerektiğini anlatan Ergül, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu süreyi mümkünse tek parça yerine kısa aralıklarla sunun. Eğitici ve yaşa uygun içerikleri tercih edin. Çocuğunuzun izlediklerini mutlaka siz de takip edin. Mümkünse beraber izleyin ve ardından içerikle ilgili sohbet edin. Bu şekilde ekran pasif bir etkinlik olmaktan çıkar, iletişimi destekleyen bir araç haline gelir. Ekranı ödül ya da ceza olarak kullanmayın. Ekranı ödül ya da ceza haline getirmek, çocuğun ekranla duygusal bir bağ kurmasına yol açar ve bağımlılık riskini artırır.”

Ergül, çocukların enerjilerini atabilecekleri, sosyal becerilerini geliştirebilecekleri aktivitelerin ekranın yerini alabileceğini kaydederek, açık hava oyunlarının, yaşlarına uygun kitaplar okumanın, resim yapmanın, yapboz gibi yaratıcılığı destekleyen aktivitelerin oldukça yararlı olabileceğini belirtti. Çocukların yaşıtlarıyla birlikte olabileceği buluşmaların iletişimi sağlamak açısından çok faydalı olduğuna da işaret eden Ergül, “Çocuklar, ebeveynlerini taklit ederek öğrenir. Siz ekranı nasıl kullandığınıza dikkat edin. Yemek sırasında, sohbet esnasında ya da kısa boşluklarda sürekli telefona bakmak, çocuğunuza da aynı davranışı öğretir.”

Ergül, otizmin belirtileri arasında göz teması kurmama, konuşma gelişiminde gecikme, sürekli yalnız kalma isteği, oyun oynamaya ilgisizlik, amacına uygun oyun oynama gibi eğilimlerin olduğunu ifade ederek, “Bu belirtiler her zaman otizmle ilgili olmayabilir ancak ekran kullanımına bağlı gelişimsel etkiler olabilir. Bu belirtilerin gözden kaçırılmasına ve tanıda gecikmeye de yol açabilir. Böyle bir durumda bir çocuk psikiyatri uzmanına danışılması gerekecektir.” uyarısında bulundu.

Ekran kullanımının hayatın bir parçası olduğunu, tamamen yok saymanın mümkün olmadığını vurgulayan Ergül, dengeli, sınırlı ve bilinçli ekran kullanımına dikkat edilmesi gerektiğini kaydetti.​​​​​​​