Bu yıl Nobel Kimya Ödülü’nü “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmasıyla almaya hak kazananlar arasında yer alan Filistin asıllı ABD vatandaşı Omar Mwannes Yaghi, İsrail’in topraksız bıraktığı mülteci bir ailenin zorluklara …
Bu yıl Nobel Kimya Ödülü’nü “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmasıyla almaya hak kazananlar arasında yer alan Filistin asıllı ABD vatandaşı Omar Mwannes Yaghi, İsrail’in topraksız bıraktığı mülteci bir ailenin zorluklara göğüs geren çocuğu olarak yetişti.
Filistin asıllı Yaghi, 1965’te Ürdün’ün başkenti Amman’da doğdu ve mülteci kampında yaşamını sürdürdü.
Tayvan merkezli uluslararası bir bilim ve kültür ödülü Tang Prize tarafından 23 Nisan’da yayımlanan belgesele konuşan Yaghi’nin anlattıklarına göre, çocukluğunu geçirdiği evde su, elektrik ve sıhhi tesisat yoktu.
Ailenin yaşadığı tek odanın yarısı inekleriyle doluydu, diğer yarısı ise yatıp kalktıkları kısımdı.
Çok çocuklu bir evde, Filistinli mülteci bir ailenin çocuğu olarak zorlu koşullarda büyüyen Yaghi’nin kimyaya olan ilgisi 10 yaşında başladı.
Babasının teşvik etmesiyle 15 yaşında ABD’ye taşınan Yaghi, üniversite eğitimini burada tamamladı.
Yaghi, kimya alanında doktora derecesini ABD’deki Urbana-Champaign Illinois Üniversitesinden aldı ve Harvard Üniversitesinde “Doktora Sonrası Araştırma Görevlisi” olarak görev yaptı.
“Yetiştirdiğimiz sığırlarla birlikte yaşıyorduk”
Nobel Ödülü tanıtım faaliyetleri ekibine açıklama yapan Yaghi, “Ben çok mütevazı bir evde büyüdüm ve küçük bir odada ondan fazla kişi, yetiştirdiğimiz sığırlarla birlikte yaşıyorduk. Mülteci bir ailede doğdum, annemle babam okuma yazma bile bilmiyorlardı.” diye konuştu.
Kimya ve moleküllere ilgisinin 10 yaşında başladığını kaydeden Yaghi, o günden bu yana kendini kimyasal problemlere, yapılara ve araştırmalara verdiğini söyledi.
“Hayalim en az bir makale yayımlayıp 100 atıf almaktı”
Yaghi, bilimin dünyadaki “en büyük eşitlikçi güç” olduğunu vurgulayarak “Arizona State Üniversitesinde bağımsız kariyerime başladım ve hayalim en az bir makale yayımlayıp 100 atıf almaktı. Şimdi öğrencilerim, grubumuzun 250 binden fazla atıf aldığını söylüyor.” ifadesini kullandı.
Halen California Üniversitesinde profesör olan Yaghi, Berkeley Küresel Bilim Enstitüsünün kurucu direktörlüğünü de yürütüyor.
“Retiküler kimya” alanının öncüsü kabul edilen Yaghi, metal-organik çerçeveler (MOF) ve kovalent organik çerçeveler (COF) üzerine yaptığı çalışmalarıyla gaz depolama, su arıtımı ve karbondioksit yakalama gibi alanlarda da öne çıkıyor.
Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Filistin asıllı ABD vatandaşı Yaghi, ayrıca Wolf Kimya Ödülü, Albert Einstein Dünya Bilim Ödülü ve Tang Ödülü gibi birçok uluslararası ödülün de sahibi.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün sahipleri açıklanmıştı.
Açıklamaya göre, Filistin asıllı Omar Mwannes Yaghi, Japon Susumu Kitagawa ve Avustralyalı Richard Robson “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmaları nedeniyle ödülün sahibi olmuştu.
Ödülü kazananların yeni bir moleküler yapı geliştirdikleri, bu yapıların da (metal-organik iskeletler), moleküllerin girip çıkabildiği geniş boşluklar içerdiği aktarılmıştı.
Araştırmacıların bunları çöl havasından su toplamak, sudaki kirleticileri ayıklamak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak için kullandıkları belirtilmişti.
